جایی برای من

جناب صائب شعری دارند با این مضمون:شد مدتی که خشت سر خم کتاب ماستموج شراب، سرخی سرهای باب ماستمرغابی ایم و عالم آب است جان مادر مجلسی که باده نباشد سراب ماستو بعد به کتاب می‌پردازند:از بس کتاب در گرو باده کرده ایمامروز خشت میکده ها از کتاب ماستخود را به تلخ و شور برآورده ایم مادر آب اگر بود رگ تلخی، گلاب ماستاینجا هم از تقدیر شکایت دارند:هرگز کباب ما نمکی بر جگر نداشتدایم ز بخت شور، نمک در شراب ماستدر زیر پای سرو، شکرخواب می زنیمچندان که شیشه بر سر بالین خواب ماستبا آن که غیر باد نداریم در گرهلب تشنه تیغ موج به خون حباب ماستاما در ادامه می‌ایستد و تمام قد از آنچه هست دفاع می‌کند:نی می کند به ناخن دشمن شکست ماآتش کباب کرده مرغ کباب ماستدر دفتر معامله ما خلاف نیستآن روز عید ماست که روز حساب ماستاز پیچ و تاب زلف مگوئید پیش ماموی میان، گداخته پیچ و تاب ماستو اینجا که چقدر به اراده و خواست خود می‌بالد با غروری زیبا:یک نقطه انتخاب نکرده است هیچ کسخال بیاض گردن او انتخاب ماستدر اینجا هم به این نتیجه می‌رسد که هستی پرسش‌گونه‌ی او چه سهمگین و غیر قابل فهمیدن است:چون خصم مضطرب نشود از سؤال ما؟درمانده کوه طور به فکر جواب ماستکه در آخر هم ادعا می‌کند اگرچه توانمندترین‌ام، اما قناعت پیشه می‌کنم و جهان را از گزند خویش آسوده می‌گذارم:صائب بر آستان قناعت نشسته ایمگردون غلام همت عالی جناب ماستاین شعر مست است. می‌خندد، می‌گرید، می‌ایستد و فلسفه می‌بافد، می‌داند و می‌داند که می‌داند، اما باز شک می‌کند، فروتن است، با همه‌ی بزرگی‌اش نجیب است.صائب در این شعر کل جامعه‌ی ایران را به تصویر می‌کشد. طبقات و اقشار مختلف را کنار هم می‌چیند، از مست و فرومایه و بیسواد و غلام، تا قهرمان و دانشمند و حکیم و جایی برای من...

پایه‌های فکری نظام‌های ارزشی و تمامیت‌خواه بر اصل مهمی استوارند: تا جایی که می‌شود باید پیچیدگی را ساده کرد. اما چرا باید چنین کرد؟.مسأله اصلی نظام‌های تمامیت‌خواه چیزی جز نبرد با حقیقت نیست. حقیقت حاوی پیچیدگی است. بعنوان مثال فهم مسأله فقر یا بحران اخلاق نیازمند شناخت روابط تو در تو و در هم تنیده‌ای است. این شناخت الزاما از راه فهم چنین پیچیدگی‌هایی می‌گذرد. به همین سبب پژوهش‌ها و روش‌ بررسی مسائل است که از عهده چنین کاری برمی‌آید. چرا که فرمول سر راستی ندارد. در حقیقت هیچ نوع شناخت و آگاهی فرمول سرراستی ندارد. فهم حقیقت بنیادین نیز به همین دلیل پیچیده است. حتما برای شما پیش آمده است که کودکی با سؤالات فراوان خِفت‌تان کند. هرچه تقلا می‌کنید تا او را قانع کنید پس از هر جواب شما سوالی سختتر در انتظارتان خواهد بود. این همان عقوبت حقیقت‌طلبی است. کودک براحتی قانع نمی‌شود، فقط بر ادراک حقیقت‌طلبی خود افسار می‌زند. در واقع او در برابر قدرت برتر بزرگسال ذهن خود را از پرسشگری بازمی‌دارد. رفتار انسان‌ها در مقابل حکومت‌های تمامیت‌خواه به همین صورت است؛ روحیه پرسشگری و بحث و جدل را بر اثر نیروی قهر نظام از دست می‌دهد، و برای آرامش بیشتر و حفظ امنیت خویش اخلاقِ ساده‌سازی حکومت را تقلید می‌کند. انتخاب این راه‌حل به او کمک می‌کند مورد پذیرش قرار گیرد. نمی‌توان انکار کرد که هر انسانی در پی تأیید خویش است. پس چه مسیری ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر از مسیر ساده‌سازی مفاهیم نظری. اما نتیجه به غایت بدتر است؛ ساده‌سازی هوش را از بین می‌برد و درصد بهره هوشی را کم می‌کند برای پس زدن این جریان غالب و سیطره‌ی یکسان‌سازی که منجر به جامعه‌ای فاقد استعداد و بهره هوشی مناسب می‌شود، تنها جایی برای من...